Transversalidade ou uniformidade? A transversalidade dos movementos sociais

Nos últimos tempos está moi de moda, sobre todo en certos ámbitos relacionados cos movementos sociais, falar da transversalidade. Mais, que é iso? Significa transversalidade o mesmo que apoliticismo? Ao mellor enténdese que transversalidade é a arte de ocultar voluntariamente o pensamento propio e a propia personalidade cando se actúa dentro dun grupo ou colectivo? Ou tranversalidade é impedir a diversidade de pensamento sobre un mesmo tema? En definitiva, é transversalidade o mesmo que uniformidade? Eu, particularmente, penso que non.

Estas cuestións viñeron á miña cabeza despois de escoitar unha intervención de Victoria Portas, voceira da Coordinadora Estatal en Defensa del Sistema Público de Pensiones, sobre a simboloxía nas manifestacións convocadas por esa organización e a súa transversalidade. Intervención publicada nun arquivo de son (pulsar esta ligazón para escoitalo) pola organización sevillana partícipe na citada coordinadora. 

Cando se fala de transversalidade dun movemento estamos a falar dun movemento no que en base a uns obxectivos básicos como pode ser a defensa das pensións públicas, a defensa dun sistema público de saúde ou da defensa dunha sociedade non sexista, entendo eu que estamos a falar de que neles poidan convivir distintas formas de ver a forma acadar os obxectivos comúns buscados e, loxicamente, poden expoñelo en liberdade porque son respectadas desde todas as posicións.

As prácticas amosadas no senso da transversalidade polo movemento feminista e o respecto á expresión das diferentes ideas existentes no seu seo, así como as practicadas nese mesmo senso por SOS-Saúde Pública parécenme todo un exemplo no ámbito da diversidade de ideas expresada en aras de acadar algo que todos e todas as participantes neses movementos desexan. Arredor da reivindicación principal agrúpanse unha diversidade de ideas e pensamentos que son expresados libremente e sen obstáculos por parte da organización.

Na recente manifestación nacional convocada en Vigo pola coordinadora feminista galega no pasado domingo 4 de marzo dos presentes, podiamos ver que baixo o lema común e principal de apoio á folga feminista convocada para o Día Internacional da Muller, había tamén multitude de achegas procedentes de numerosos colectivos feministas ou de mulleres que individualmente poñían cantos ou consignas propias e que arroupaban á que era a motivación central da marcha. Igualmente, sindicatos e partidos políticos poñían as súas cores, as súas bandeiras e mesmo as súas propias consignas para indicar o seu apoio á motivación principal da marcha. O único que pedían a todo o mundo, sen ameazas nin tons autoritarios (disto dou fe persoal por estar no lugar onde ocorreu un feito destas características), as organizadoras da marcha era “en primeiro lugar as organizacións e colectivos feministas, os e as demais para atrás”. Por suposto que o respecto das e dos “demais” (algunhas delas presentes como secretarías da muller de centrais sindicais) ao solicitado polas organizadoras da marcha foi inmediatamente cumprido, sen ánimo de capitalización por parte de ninguén. Bandeiras do PSOE, de Esquerda Unida, do BNG, bandeiras republicanas, bandeiras estreladas, pancartas e bandeiras de sindicatos e das súas secretarías da muller conviviron en perfecta harmonía coas bandeiras dos distintos colectivos feministas e da coordinadora feminista galega; todas e todos co mesmo obxectivo: divulgar e convocar a folga das mulleres para o seguinte 8 de marzo. Todo un exemplo de real transversalidade. Todo un exemplo de respecto á exposición e á expresión das ideas propias e alleas, así como de respecto ao obxectivo proposto polas organizadoras.

Algo similar ocorre coas mobilizacións organizadas por SOS-Saúde Pública ou pola Plataforma Galega en Defensa da Sanidade Pública, mobilizacións nas que están presentes toda caste de cores, pancartas, bandeiras e persoeiros de distintas organizacións e pensamentos que se agrupan arredor da motivación principal que sostén a citada mobilización.

Puxen estes dous exemplos, feminismo e sanidade pública, por ser das máis recentes e numerosas mobilizacións; e que, ademais, das de maior concorrencia en cuanto a diversidade de pensamentos que nelas participan. Pensamentos que se mostran libremente e que non son amordazados polas organizadoras das mesmas. E non por ser diversas e realmente transversais diminúe a afluencia de persoas ás mesmas. Iso si, todos e todas as participantes van coa cara descuberta amosando quen son e como pensan. 

Alí onde hai caras descubertas e transversalidade non hai caldo de cultivo propicio para salvadores de nada, nin para políticos de culler, nin para negociantes sen escrúpulos. Cada quen móstrase como o que é; e cada quen é respectado polos demais participantes. Todas e todos ao mesmo obxectivo. Como dicía parte da letra desa bonita canción, que tivo moito éxito e foi perseguida na República del Salvador nos anos 70 do pasado século: “de cores, de cores vístese o campo pola primavera”.

Lexitimidade e vixencia da Segunda República

Mañá seremos moitas e moitos cidadáns os que celebraremos o aniversario da proclamación da IIª República Española, datada no 14 de abril de 1931. Nese día o conxunto da poboación das nacións e das rexións que compoñían o Estado Español (ou a Hespaña, como gustaba Alfonso R. Castelao de dicir) ao través dunha eleccións municipais decidiron que a xefatura do Estado non podía quedar nas mans dunha persoa cuxo único mérito fora a de ser fillo ou filla dun ou dunha alguén. E que todos os cargos políticos e de representación de calquera institución do Estado deberían ser escollidos pola cidadanía ao través dos seus votos.

Ese mesmo ano 1931, o 9 de decembro, quedou aprobada polas Cortes Constituíntes a denominada Constitución de la República Española, que garantía as ansias de liberdade do pobo das Hespañas, dignificaba un estado máis igualitario e solidario, garantía o acceso á educación e á cultura para todo o mundo sen distinción de clase ou condición, na que se recoñecían as diferentes culturas e idiomas presentes no estado e se facilitaba o autogoberno das nacións históricas integradas no Estado Español (Catalunya, Galiza e Euskadi).

Non cabe dúbida que esa constitución foi todo un avance dentro das máis avanzadas lexislacións constitucionais europeas e que aínda hoxe, e en numerosos aspectos, podemos considerala como a máis socialmente avanzada e participativa da Europa. E, por suposto, a vixente Constitución Española de 1978, é un remedo de democracia (e non só polo capítulo dedicado á monarquía) comparado coa aprobada no ano 1931.

Por desgracia, unha banda de asasinos civis, militares e eclesiásticos que outorgaron mando ao xeneral Franco iniciaron en xullo do ano 1936 un golpe de estado que rematou no ano 1939 coa vitoria militar dos insurxentes e a derrogación da constitución republicana e de todas as leis progresistas e igualitaristas aprobadas polas cortes republicanas. Neses tres anos que durou a guerra a poboación civil da retagarda foi vítima dunha forte represión e de numerosos asasinatos, por mor dunha política premeditada de terra queimada na que Guardia Civil, milicias falanxistas e os chamados gardas cívicos  tiñan orde de asasinar toda persoa que puidera ser sospeitosa de non compartir os ideais do golpismo; mesmo, en numerosas ocasións, coa complicidade dos curas na elaboración das listas dos “desafectos”. Aínda hoxe o Estado Español é o segundo país do mundo con maior número persoas desaparecidas, despois de Camboya, como consecuencia dun golpe de estado (nin as ditaduras de Arxentina, Chile, Brasil ou Uruguai superan en número os asasinatos do réxime franquista).

Entre os actos protagonizados polos asasinos golpistas estivo a aprobación da chamada Ley de Sucesión en la Jefatura del Estado, no ano 1947, pola que o ditador Franco se atribuía a función de nomear á persoa que lle sucedería no seu posto de xefe de Estado do reino de España. Ao abeiro desta lei da ditadura Franco nomeou no ano 1969 a Juan Carlos de Borbón como príncipe de España, que sucedería na xefatura do estado e como rei a Franco cando este falecera. Morto Franco o 20 de novembro de 1975, o día 22 seguinte don Juan Carlos de Borbón foi proclamado rei de España pola lei citada e o expreso desexo de Franco.

Esta designación realizada ao abeiro das leis da ditadura franquista fixo saltar polos aires as normas sucesorias de calquera monarquía, pois a quen correspondía o trono por liña dinástica debería ser a Juan de Borbón, pai de Juan Carlos e aínda vivo por aquel entón. 

Pasado o tempo, despois de todos os avatares da chamada “transición política”, dentro do texto da vixente constitución española, a monarquía foi colada pola porta de atrás, aproveitando as ansías de liberdade dos pobos do Estado Español que debeu decidir en referendo se aceptaba ou non o texto constitucional proposto. Por suposto que os impulsores da lei non se prantexaron preguntarlle á cidadanía se querían unha monarquía ou unha república; nin sequera se o monarca debía ser o nomeado pola ditadura de Franco ou a persoa a quen correspondería o trono segundo as regras das liñas de sucesión.

Por iso, e a pesares de que posteriormente don Juan de Borbón fixo un paripé de abdicación do trono na persoa do seu fillo (se non o fixera era o mesmo, o seu fillo seguiría sendo rei pero ficaría aínda máis claro para a historia a usurpación sucesoria), podemos dicir que é un elemento máis que define que a monarquía como réxime político do Estado Español é ilexítima.

Pola forma na que Franco accedeu ao poder, pola forma na que Franco reinstaurou unha monarquía a medida e pola forma na que se fixo decidir á cidadanía unha escolla entre un réxime de liberdades con rei ou seguir como estaba fai que aínda hoxe a República sexa o único réxime de goberno lexítimo no Estado Español.

E, por suposto, agás no tema da organización territorial do Estado (que hoxe precisa o recoñecemento expreso do dereito a decidir das diferentes nacións que compoñen o Estado Español) a Constitución da República supera con moito, e en todos os aspectos, a que hoxe nos regula e que tanta auga está a facer nos últimos tempos.

Polo tanto, saúde e república.

 NOTA FINAL.-

No xornal dixital Público de hoxe, 13 de abril de 2018, Eduardo Bayona publica un artigo que nos pode axudar a comprender cal é a catadura moral da presente monarquía española. O artigo leva por título “Los hombres del rey: una corte de poder económico y mediático protege a la corona”